Dlaczego tłuszcz spływa na boki patelni podczas smażenia?

Dno patelni, a smażone potrawy
Nawet najdroższa patelnia może cię zawieść, jeśli nie poznasz i nie zrozumiesz, jak działa. Nowoczesne patelnie, niezależnie od półki cenowej, mają też określoną konstrukcję. Smażąc naleśniki na takiej z grubym dnem, możesz się rozczarować, gdyż wówczas o wiele łatwiej zbyt mocno zarumienić ciasto, a nawet je przypalić. Cały proces trwa też dłużej ze względu na czas nagrzewania się dna. Z kolei przygotowując stek na patelni z cienkim dnem bardzo trudno uzyskać optymalną soczystość mięsa. Takie naczynie może i nagrzewa się szybko, ale niełatwo utrzymać mu wysoką temperaturę, która w tym wypadku jest kluczowa.
Czy dno dobrej patelni może być płaskie?
Z takim pytaniem spotykamy się bardzo często. Intuicja podpowiada, że należałoby odpowiedzieć TAK. Dlaczego? Gdyby nie było płaskie, chwiałoby się na kuchence, patelnia nagrzewałaby się nierównomiernie, a tłuszcz spływałby na boki lub do środka powierzchni smażenia. Tyle że płaskie dno nie ma swojego uzasadnienia jeśli chodzi o proces produkcji i to, jak konstrukcja naczyń zachowuje się w przypadku podgrzania. Dno patelni zbudowane jest z metalu. Metal przewodzi ciepło. Aluminium nagrzewa się szybciej i równomiernie. Stal zapewnia odporność termiczną oraz jest ferromagnetykiem, dzięki któremu patelnia działa na indukcji. Dna łączą te dwa metale, by zapewnić patelni skuteczność, trwałość oraz jak najbardziej uniwersalne zastosowanie.
Dlaczego dobra patelnia nie powinna mieć płaskiego dna?
Co z tego wynika jednak jeśli chodzi o postawione wcześniej pytanie? Dobra patelnia NIE może mieć idealnie płaskiego dna. Jest to spowodowane kwestią czysto fizyczną, a mianowicie rozszerzalnością metali. Gdyby dno było płaskie, podczas rozgrzewania stałoby się… wypukłe. Efekt? Nie mogłoby działać na indukcji, a ustawienie naczynia na płaskiej płycie byłoby bardzo niepewne. Uniknięcie tego zjawiska wymaga produkcji i wyposażania naczyń w dna lekko wklęsłe. Gdy patelnia jest zimna, można to dostrzec, np. przykładając linijkę. Projekt dna jest jednak tak opracowany, by pod wpływem ciepła skutek rozszerzania się metalu działał w odwrotnym kierunku. Mówiąc krótko, dno rozgrzanej patelni się prostuje. Tylko w ten sposób odchylenie nie stanowi problemu podczas użytkowania kuchenki wykorzystującej fale magnetyczne (indukcyjne). Dotyczy to również sytuacji, gdy chodzi o smażenie na płytach ceramicznych i halogenowych.
Dno patelni aluminiowych – jak jest zbudowane?
Wśród patelni z powłoką nieprzywierającą najczęściej spotyka się takie, które mają aluminiowy korpus. Ma to swoje praktyczne uzasadnienie, zwłaszcza w domowym cyklu użytkowania. Aluminiowe patelnie nagrzewają się szybko, co pozwala na oszczędność energii. Równomiernie przewodzą też ciepło, a to oznacza dla użytkownika dużą wygodę i ułatwienie przygotowywania codziennych posiłków. Jest to metal pozwalający na łatwą obróbkę, dzięki czemu powstają naczynia o różnej trwałości – najlepsze są te odlewane oraz wykuwane.
Dlaczego samo aluminium nie wystarczy?
Aluminium nie jest jednak ferromagnetykiem. Oznacza to, że gdyby ustawić taką patelnię na kuchence indukcyjnej, nie zadziałałaby w ogóle. Rozwiązaniem tego problemu, bo przecież aluminiowe patelnie na indukcję są powszechnie stosowane, są dyski indukcyjne ze stali nierdzewnej. Montuje się je na 3 sposoby:
- Poprzez wbicie dysku z dziurkowanej stali nierdzewnej na aluminium (tzw. indukcja niepełna, najczęściej z charakterystycznym wzorem symetrycznie ułożonych punktów)
- Spawanie z jednolitym dyskiem nierdzewnym, co daje gładką powierzchnię dna (pełna indukcja, np. ułatwiająca pielęgnację)
- Poprzez technologię natrysku plazmowego (najbardziej zaawansowana metoda)
Dwumetalowe dno patelni aluminiowych – jak to działa?
Co to oznacza dla patelni aluminiowych na indukcję oraz innych tego typu naczyń z powłoką non-stick? Każdy z metali ma różną szybkość i stopień rozszerzalności cieplnej. Ponieważ są one jednak ściśle połączone, aby dać użytkownikowi dobry transfer temperatury, oddziałują w tym procesie na siebie. Stal ogranicza nieco aluminium. Aluminium rozszerza się niejako „nad stal”. W efekcie krzywizna wklęsła dna wzrasta, a olej może spływać ku krawędziom bardziej, gdy patelnia jest gorąca, niż przy zimnym korpusie. Naczynie nadal stoi jednak stabilnie, a jego działanie na indukcji jest jak najbardziej efektywne. Jak to możliwe? Ponieważ znajdująca się na spodzie stal nierdzewna w tym samym momencie się prostuje.
Dno patelni ze stali nierdzewnej – konstrukcja
Smażenie na patelni nierdzewnej również może być komfortowe. Wiele modeli tego rodzaju ma właściwości nieprzywierające. Stal jest ferromagnetykiem, więc naturalnie pozwala na użytkowanie produktu na indukcji. Pozostaje tylko kwestia dystrybucji cieplnej. Gdyby naczynia miały dno wykonane jedynie ze stali, rozgrzanie ich trwałoby bardzo długo. Osiągnięcie równomiernej temperatury na całej powierzchni smażenia także zostałoby mocno utrudnione. Problem ten rozwiązuje… aluminium, które ma doskonały poziom transferu cieplnego. Tak powstaje dno warstwowe.
Czym jest dno warstwowe?
W tym typie dna chodzi o jak najlepsze połączenie właściwości stali nierdzewnej i aluminium. Metale układane są naprzemiennie, co zapewnia optymalny poziom ochrony termicznej oraz nagrzewania się naczynia. Czas ten jest nieco dłuższy, niż w przypadku patelni aluminiowych. Dno jest tu często grubsze, a więc łatwiej znaleźć patelnię, na której przygotuje się dania wymagające długiego utrzymania wysokiej temperatury. To właśnie w przypadku warstwowego dna stalowych patelni non-stick na indukcję najlepiej widać, jak temperatura wpływa na krzywiznę powierzchni smażenia.
Co się dzieje, gdy smażysz na nieprzywierającej patelni nierdzewnej?
- Zimne dno wklęsłe prostuje się
- Powierzchnia smażenia łatwiej i równomierniej zatrzymuje tłuszcz
- Właściwości indukcyjne pozostają niezmienne
- Naczynie może stać stabilnie na każdej kuchence, nawet przy dłuższym podgrzewaniu
- Patelnia jest dobrze chroniona przed przegrzaniem oraz odkształceniem
- Składniki zostają zarumienione równomiernie
Co zrobić, żeby tłuszcz nie spływał na boki?
Należy pamiętać, że nawet jeśli tłuszcz spłynie na boki, to jego wcześniejsze rozprowadzenie pozostawia i tak tłusty film na powierzchni smażenia. Jest też powłoka nieprzywierająca, która sprawia, że składniki nie przypalają się nawet jeśli masz wrażenie, że smażysz na suchej patelni. Zbierający się przy rancie tłuszcz można traktować jako nadmiar. Takie naczynia potrzebują go naprawdę niewiele do skutecznego zarumienienia jedzenia. Zresztą to samo dzieje się z wytopionymi tłuszczami z mięsa, co pozwala łatwiej oddzielić je od steku, schabowego, czy też sznycli i uzyskać bardziej lekkostrawne potrawy. Gdy jednak zależy ci na równomiernym rozprowadzeniu oliwy lub masła na całej powierzchni smażenia, masz kilka opcji:
- wybór patelni grillowej, która ogranicza jego spływanie, ale jednocześnie separuje po części składniki od tłuszczu
- zakup patelni, w której powierzchnia smażenia ma strukturę plastra miodu (tak tłoczona powierzchnia pomaga w zatrzymaniu części tłuszczu, który normalnie spłynąłby ku brzegom naczynia po rozgrzaniu)
- skorzystanie z patelni o grubym dnie, która redukuje odchylenie zarówno w przypadku rozgrzanych patelni aluminiowych, jak i zimnych patelni stalowych
- użycie większej ilości oleju (jeśli chcesz wykorzystać technikę smażenia w głębokim tłuszczu)
- wybranie jednej z emaliowanych patelni żeliwnych (eliminuje to odkształcenie charakterystyczne dla dna dwumetalowego i oferuje właściwości chroniące składniki przed przywieraniem)
Czego nie robić, by naturalna wklęsłość dna się nie pogłębiała?
To, że dno patelni nigdy nie będzie idealnie płaskie, już wiesz. Pamiętaj więc o podstawowej zależności – im grubsze dno, tym mniejsze odchylenie po rozgrzaniu. Naczynia z cienkim dnem o wiele łatwiej ulegają zjawisku rozszerzenia się metalu niż te z grubym. Nie jest to wada, a cecha niemająca wpływu na możliwość smażenia. Jeśli używa się ich zgodnie z zaleceniami, żadne odkształcenie nie powinno obniżyć trwałości produktu ani wpłynąć na jego użytkowanie. Wskazówki na ten temat można często znaleźć na opakowaniu. Nie ważne, czy chodzi o patelnie aluminiowe, żeliwne, stalowe, czy beztłuszczowe. W tym przypadku najważniejsze jest przede wszystkim:
- unikanie nagłego schładzania korpusu
- nieprzekraczanie poziomu odporności termicznej patelni do piekarnika
- wycieranie patelni do sucha (inaczej może powstać np. rdza, która osłabi budowę dna, a tym samym upośledzi rozszerzalność jego konstrukcji)
- niepozostawianie i niedopuszczenie do nawarstwiania przypalonych resztek, które zmieniają i zaburzają dystrybucję ciepła, a przez to mogą doprowadzić do przegrzania, np. punktowego
Warto przeczytać

Ryż parboiled - niezbędny w każdej kuchni
Ryż parboiled to nie byle jaki gatunek ryżu! Ten niezwykły produkt powstaje dzięki specjalnemu procesowi obróbki, który nadaje mu wyjątkowe właściwości. Zanim ziarna trafiają do naszych sklepów, są poddane specjalnej obróbce termicznej z użyciem pary wodnej pod ciśnieniem. To właśnie dzięki temu procesowi ryż paraboliczny różni się znacząco od tradycyjnych odmian.
czytaj więcej
Ryż arborio - co musisz o nim wiedzieć
Ryż arborio to prawdziwy skarb włoskiej kuchni, który od lat podbija serca miłośników dobrego jedzenia na całym świecie. Ta wyjątkowa odmiana ryżu popularna jest w północnych Włoszech, gdzie od pokoleń stanowi podstawę najsłynniejszych dań regionu. Jeśli zastanawiasz się, dlaczego ten konkretny ryż jest tak cenny i jak gotować ryż arborio, żeby osiągnąć perfekcyjny efekt, to trafiłeś we właściwe miejsce.
czytaj więcej
Ryż czarny - właściwości i potrawy
Czarny ryż to prawdziwa perła wśród zbóż, która swoją fascynującą historię rozpoczęła w starożytnych Chinach, gdzie przez stulecia była ceniony bardziej niż złoto. Kiedyś nazywany ryżem zakazanym, był dostępny wyłącznie dla cesarskiej rodziny i najwyższej arystokracji. Dlaczego? Dlatego, że jego uprawa była niezwykle kosztowna i czasochłonna, a planów było stosunkowo mało w porównaniu do innych odmian ryżu.
czytaj więcej
Ryż brązowy - jak go wykorzystać
Ryż brązowy to prawdziwy skarb w kuchni każdego, kto dba o zdrowie i chce wprowadzić więcej pełnoziarnistych produktów do swojej codziennej diety. W przeciwieństwie do popularnego ryżu białego, ten brązowy odpowiednik zachowuje wszystkie swoje naturalne wartości odżywcze i oferuje znacznie więcej korzyści zdrowotnych. Coraz więcej osób odkrywa jego wyjątkowe właściwości i zastępuje nim tradycyjny ryż biały w swoich ulubionych przepisach.
czytaj więcej
Makaron rigatoni- poznaj 5 najlepszych przepisów
Rigatoni to jeden z najpopularniejszych kształtów makaronu, który podbija serca miłośników włoskiej kuchni na całym świecie. Ten charakterystyczny makaron o rurkowatym kształcie doskonale łączy się z różnorodnymi sosami i składnikami, tworząc niezapomniane kulinarne doświadczenia. Jego unikalna struktura z charakterystycznymi rowkami sprawia, że każdy kęs jest nasycony intensywnym smakiem. Dziś przedstawimy Ci pięć wyjątkowych przepisów, które sprawią, że makaron rigatoni stanie się gwiazdą Twojego stołu!
czytaj więcej
Makaron pełnoziarnisty - czy warto na niego stawiać
W dzisiejszych czasach, kiedy coraz więcej osób zwraca uwagę na zdrowy styl życia, makaron pełnoziarnisty zyskuje na popularności. Ale czy rzeczywiście jest lepszy od tradycyjnego białego? Sprawdźmy, co kryje się za ciemnym kolorem tego produktu i dlaczego warto go wprowadzić do codziennej diety.
czytaj więcej
Makaron bezglutenowy - co musisz o nim wiedzieć i jak go używać
Makaron bezglutenowy to nie tylko alternatywa dla osób z celiakią - to prawdziwa rewolucja w kuchni! Czy zastanawiałeś się kiedyś, dlaczego coraz więcej ludzi sięga po bezglutenowy makaron? Może dlatego, że w końcu odkryli, jak smaczny i zdrowy może być. A może po prostu chcą urozmaicić swoją dietę bezglutenową? Tak czy inaczej, świat makaronów bez glutenu otwiera przed nami mnóstwo możliwości kulinarnych.
czytaj więcej
Makaron z suszonymi pomidorami - pyszny obiad dla Ciebie
Makaron z suszonymi pomidorami to jedno z tych dań, które nigdy nie wychodzą z mody. Prosty w przygotowaniu, ale pełen smaku - idealny na każdą okazję. Czy to szybki lunch w tygodniu, czy też romantyczną kolację we dwoje, ten klasyk zawsze sprawdza się doskonale. Jak go przyrządzić? Poznaj nasze sposoby!
czytaj więcej
Makaron z łososiem - pyszne danie w 7 odsłonach
Makaron z łososiem to połączenie, które po prostu nie może zawieść. Niezależnie od tego, czy przygotowujesz go na szybki obiad po pracy, czy planujesz romantyczną kolację, ten duet zawsze trafia w dziesiątkę. Łosoś swoim delikatnym smakiem i kremową teksturą idealnie komponuje się z różnymi rodzajami makaronu, tworząc dania, które zadowolą nawet najbardziej wybrednych smakoszy. Poznaj 7 naszych ulubionych przepisów na makaron z łososiem!
czytaj więcej