Szok termiczny a właściwości szkła – szkło sodowe i borokrzemowe

Porady Aktualności 12.07.2022

Szok termiczny szkła – co to znaczy?

Samo słowo „szok” sugeruje coś gwałtownego. W tym kontekście stosuje się je jako podkreślenie nagłej zmiany temperatury. Jeśli więc na produkcie lub w jego opisie znajduje się informacja, że maksymalna wartość ciepła, zanim pojawi się szok termiczny materiału, wynosi 70 st. C, to znaczy, że o tyle może zwiększyć się w krótkim czasie jego temperatura. Nie jest to oznaczenie maksymalnej temperatury użytkowania!
 

Przykład szoku termicznego szkła

Dla przykładu, gdy na zakupionych szklankach znajduje się oznaczenie „szok termiczny do 70 st. C”, trzeba dodać tę wartość do temperatury szkła, które zamierzamy poddać próbie, np. zalewając kawę gorącą wodą. Oznacza to, że jeśli naczynie jest w temperaturze pokojowej (20-25 st. C), ponieważ było przechowywane w szafce, to można nagle wlać do niego wodę o temperaturze 90-95 st. C.
 

Szok termiczny szkła mówiąc najprościej

Szok termiczny to mówiąc najprościej maksymalna wartość różnicy pomiędzy temperaturą szkła a temperaturą powietrza, cieczy lub ciała stałego, które ma mieć z nim kontakt. Jeśli więc naczynie przekroczy tę wartość, rozszerzalność materiału sprawi, że pęknie. Dzieje się tak np. gdy zwykłe szkło sodowe było wcześniej schłodzone w lodówce i nagle zaleje się je wrzątkiem, włoży do mikrofalówki, rozgrzanego piekarnika lub podda działaniu gorącego dania.

 

Szkło sodowe – właściwości

Zwykłe szkło, z którego robi się miski, salaterki, kubki, szklanki i inne naczynia nazywamy szkłem sodowym lub sodowo-wapniowym. Jego właściwości fizyczne sprawdzają się świetnie w codziennym, domowym użytku. Można pić z niego ciepłe i zimne napoje. Nadaje się do podawania dań, przekąsek, kanapek oraz deserów. Jego skład sprawia jednak, że ma ograniczoną rozszerzalność termiczną. Szkło sodowe nie nadaje się do mrożenia. Zwykłego szkła sodowego nie wolno używać do zapiekania w piekarniku. Jeśli ma odpowiednie oznaczenie i nie jest mocno schłodzone, pozwala na podgrzewanie w kuchence mikrofalowej. Do jego bezpiecznego użytkowania należy zapamiętać trzy rzeczy.

Szok termiczny szkła sodowego: 70 st. C
Zakres temperatury użytkowania: od 0 do 100 st. C
Możliwość zalewania wrzątkiem: TAK (ale tylko jeśli szkło ma temperaturę pokojową)

 

Szkło borokrzemowe – właściwości

Nazywa się je również szkłem borosilikonowym. Jest lżejsze od szkła sodowego i ma mniej porowatą strukturę. Z drugiej strony szkło borokrzemowe jest wytrzymalsze. Jego właściwości fizyczne umożliwiają użytkowanie w wyższej temperaturze niż zwykłe szkło. Różnica jest też w przejrzystości i tym, że wykonane z niego naczynia nie matowieją oraz są dobrze chronione przed zarysowaniem. Można w nim mrozić! Właściwości chemiczne sprawiają natomiast, że np. szklanki mogą być bezpiecznie użytkowane przez alergików. Ile może znieść? Cóż, w szkle borokrzemowym można się w nim zakochać, gdy zda się sobie sprawę, jak jest funkcjonalne.

Szok termiczny szkła borosilikonowego: 100 st. C
Zakres temperatury użytkowania: od -10 do 120 st. C
Możliwość zalewania wrzątkiem: TAK (nawet schłodzone w lodówce!)

 

Szklanki termiczne z podwójną ścianką – charakterystyka

W ostatnim czasie coraz więcej osób wybiera kubki, filiżanki i szklanki termiczne. Charakteryzują się one wysokim stopniem przejrzystości oraz doskonałą trwałością. Na ich korzyść przemawia też to, że są wykonane właśnie ze szkła borokrzemowego. Można bez obaw zalać je wrzątkiem. Nadają się dla dzieci, seniorów i osób z alergią. Nie matowieją. W ich przypadku warto jednak wspomnieć o jeszcze kilku korzyściach.

Borosilikonowe szklanki termiczne mają podwójne ścianki. Rozwiązanie to stwarza nie tylko iluzję zawieszenia napojów lub deserów w powietrzu. Przestrzeń pomiędzy ściankami izoluje temperaturę zawartości od dłoni. Możesz bezpiecznie chwycić taką szklankę, gdy w środku jest gorąca kawa. Unikniesz też dyskomfortu od zimna, np. gdy podasz lody w takim naczyniu. Jest tylko jeden szkopuł… chodzi o mycie takich szklanek w zmywarce.
 

Dlaczego szklanek termicznych nie powinno się myć w zmywarce?

Szkło, z którego robi się szklanki z podwójną ścianką, jest ręcznie dmuchane. Na etapie produkcji takie wyroby powstają w dwóch częściach, a następnie łączy się je w jedną, elegancką całość. Jak się to ma do możliwości ich mycia w zmywarce? Gotowy produkt ma na spodzie niewielki ślad. Nie jest to wada, a jedynie widoczne zagłębienie po miejscu, w którym szklanka była dmuchana. Ślad jest niewielki, a dziurka, którą był wcześniej, została odpowiednio uszczelniona.

Pomimo wszystko to słaby punkt szklanek termicznych, który mycie w zmywarce mogłoby wykorzystać do ich uszkodzenia. Wysoka temperatura i intensywne mycie w ten sposób mogłoby sprawić, że uszczelnienie dziurki zostanie uszkodzone. Wówczas woda dostałaby się pomiędzy ścianki. Może nie stanie się to po jednym lub 3 cyklach mycia w zmywarce, ale znacznie zwiększa ryzyko i prawdopodobieństwo uszkodzenia szklanek. Podaje się, że wystarczy średnio 25 takich cykli zmywania mechanicznego. Dlatego zaleca się, by myć je ręcznie.

 

Szkło hartowane – jakie ma właściwości

Na koniec warto wspomnieć o jeszcze jednym rodzaju szkła, tzn. szkle hartowanym. Można powiedzieć, że w domowej kuchni nie znajdziesz lepszego szkła, zarówno pod kątem właściwości fizycznych, jak i chemicznych. Ma ono zdecydowanie największą tolerancję na zmianę temperatury. Zachowując swoją naturalną odporność na rozszerzanie i kurczenie pod wpływem gorąca lub zimna, pozwala na zapiekanie potraw, a także bezpieczne mrożenie. Jeśli naczynie ma temperaturę pokojową, możesz włożyć je do piekarnika rozgrzanego nawet do 200 st. C!

Szok termiczny szkła borosilikonowego hartowanego: 180 st. C
Szok termiczny szkła sodowego hartowanego: 118 st. C
Zakres temperatury użytkowania szkło hartowane borokrzemowe: od -20 do 400 st. C
Zakres temperatury użytkowania szkło hartowane sodowe: od 0 do 120 st. C
Możliwość zalewania wrzątkiem: OCZYWIŚCIE, ŻE TAK (nawet schłodzone w lodówce lub prosto z zamrażalnika!)

 

Różna barwa szkła – skąd się bierze?

Szkło może być malowane lub trwale barwione, ale nie o to tu chodzi. Czasem zdarza się, że produkt wykonany z przezroczystego szkła ma delikatny odcień. Czy jest to wada produktu? Nie! Kolor szkła transparentnego uzależniony jest od składu surowcowego. Tym sposobem może osiągnąć lekko szarawą barwę, niebieskawą lub zielonkawą. Odpowiadają za to domieszki stosowane do produkcji szklanych wyrobów. Jeśli np. słoik jest lekko:
  • niebieski, to znaczy, że jest nasycone bardziej CO, czyli tlenkiem węgla
  • szary, to znaczy, że jest w nim więcej niklu, niż zazwyczaj
  • zielony, to znaczy, że szkło posiada zwiększoną ilość domieszki żelaza